Sterker, sneller, sexyer, slimmer:
– De vele toepassingen van lucide dromen
Lucide dromen zijn niet alleen bijzonder, ze blijken ook verrassend bruikbaar. In therapie voor nachtmerries, in sporttraining, zelfs als mentale repetitie voor sociale situaties of kunst. Emma Peters (promovendus aan de Universiteit van Bern) onderzoekt niet alleen wat er allemaal kan, maar ook wat er mag – want wat als een algoritme straks bepaalt wat je droomt?
1. Wat zijn de (potentiële) praktische toepassingen van jouw onderzoek aan lucide dromen?
“Die zijn heel uiteenlopend. Bij nachtmerries kun je lucide dromen doelgericht inzetten om de droom te herschrijven. Dit is gebaseerd op klassieke nachtmerrietherapie, zoals Imagery Rehearsal Therapy – maar dan niet op papier, maar in een echte simulatie (Ouchene et al., 2023; Tzioridou et al., 2025). We zien dit bijvoorbeeld bij mensen met PTSD of fobieën, waarbij nachtmerries vaak een symptoom zijn.
Lucide dromen kunnen ook sporters helpen. Zij kunnen hun techniek verbeteren door ‘s nachts te trainen. Maar er zijn veel meer toepassingen denkbaar: verlegen mensen kunnen oefenen in sociale situaties – daten, spreken in het openbaar – in een veilige simulatieomgeving. Het lijkt een beetje op VR, maar dan van binnenuit: jij bepaalt het script, jij bent de programmeur.
Wat mijn onderzoek bijzonder maakt, is dat het zich op twee stappen tegelijk richt. Veel mensen denken: als we iemand lucide kunnen maken, zijn we er. Maar dat is pas stap één. Stap twee is minstens zo belangrijk: droomcontrole. Wordt iemand lucide genoeg om keuzes te maken? Kan diegene doen wat we vooraf hadden afgesproken? Of is de droom zo overweldigend dat het plan wegvalt?
Die tweede stap wordt vaak vergeten, terwijl juist daar de sleutel ligt voor toepassingen. Of het nu gaat om motorische training, nachtmerries of droomcommunicatie – je hebt er weinig aan als iemand alleen maar denkt: ‘oh ik droom!’ en vervolgens wakker wordt of wordt meegesleept in de droom.”
2. En wat is de praktijk?
“Lucide droomproducten en apps vliegen je om de oren, maar de effectiviteit varieert enorm – en is vaak nog onvoldoende. Daarnaast zie je vaak op social media mensen of groepen die claimen meer te weten dan de wetenschap: van de meer esoterische hoek tot aan tech-startups die wellicht zonder de nodige reflectie de ‘Black Mirror’-kant op gaan en allerlei spannende gadgets willen verkopen. Daar moeten we als wetenschappers én als publiek kritisch, voorzichtig en nuchter naar blijven kijken.
Wat ik belangrijk vind, is dat we dicht bij de wetenschap blijven. De kernvragen zijn nog lang niet opgelost. Vrijwel alle gerenommeerde onderzoeksgroepen richten zich op drie grote vragen:
• Wat zijn lucide dromen precies?
• Hoe kunnen we ze betrouwbaar opwekken (lucid dream induction)?
• En hoe kunnen we ze gebruiken voor praktische toepassingen?
We zitten dus eigenlijk allemaal in hetzelfde schuitje. Het veld staat nog aan het begin. De technieken zijn volop in ontwikkeling en veel van de toepassingen die we voor ons zien – therapie, revalidatie, creatief denken, motortraining – worden nog niet op grote schaal toegepast.
We hebben nog geen methode waarmee mensen consistent lucide worden, laat staan dat ze dan ook controle houden en opdrachten kunnen uitvoeren. Wat daarvoor nodig is? Betere inductiemethoden, meer inzicht in de neurobiologie van lucide dromen, betrouwbare manieren om droominhoud te meten of communiceren – en vooral: reproduceerbare resultaten.”
3. Wat gebeurt er nu al op het gebied van lucide droomtechnologie?
“Sommige toepassingen worden op dit moment al in experimentele settings onderzocht – vooral in de hoek van droomcommunicatie. Onderzoekers zoals Kris Appel in Duitsland, Karen Konkoly in het lab van Ken Paller in de VS, en een techgroep in Silicon Valley werken aan real-time communicatie met mensen die lucide dromen. Dat gaat via oogbewegingen of spiersignalen: de dromer krijgt bijvoorbeeld een telopdracht, en reageert met afgesproken signalen die meetbaar zijn van buitenaf (Konkoly et al., 2020).
Soms proberen onderzoekers ook woorden of simpele tekeningen over te brengen via oogbewegingen (D.K. Appel, n.d.; K. Appel, 2023). Dit gebeurt nu nog alleen in gecontroleerde labomgevingen – niet in de kliniek of het dagelijks leven.
Er zijn ook groepen die veel sneller vooruit willen. In mijn ogen soms té snel. Ze bewegen richting sciencefiction en Black Mirror-scenario’s. Dan verlies je al snel de wetenschappelijke zorgvuldigheid uit het oog (Raduga et al., 2023, 2024). Juist daarom is een nuchtere blik zo belangrijk. Het veld balanceert op het randje van het ongrijpbare – en precies daarom moeten we blijven meten, onderbouwen en realistisch en nuchter communiceren.”
4. Wat kan de toekomst brengen?
“Een ander fascinerend toekomstgebied is droomvisualisatie: het reconstrueren van droominhoud met behulp van fMRI-data uit de visuele cortex, gecombineerd met algoritmes. Het doel is om dromen te vertalen naar beelden of zelfs korte videofragmenten. Klinkt futuristisch – en dat is het ook. Maar er wordt aan gewerkt. Al in 2013 werd het eerste zaadje geplant (Horikawa et al., 2013).
Het idee is simpel: je koppelt hersenactiviteit aan visuele kenmerken. Als iemand naar een boom kijkt, zien we een herkenbaar patroon in de visuele cortex. Als die persoon later denkt aan een boom, herkennen we een soortgelijk patroon. Zo kun je proberen te achterhalen wat iemand zich inbeeldt. In de eerste experimenten lukte het om grove vormen of kleuren te reconstrueren – bij wakkere mensen. Toepassing tijdens REM-slaap zou een volgende stap zijn.
Maar: er is nog een hele lange weg te gaan – de methodes zijn technisch complex en de juiste interpretatie van hersensignalen blijft lastig. De interesse en energie in dit onderzoeksgebied zijn er. En als de ontwikkeling zo doorgaat, is het zeker niet ondenkbaar dat we over een aantal decennia een glimp kunnen opvangen van de droomwereld van iemand anders.”
5. Wat zijn de belangrijkste ethische vraagstukken rondom toepassingen van het onderzoek?
“Dit ligt aan hoe je dromen ziet. Sommige mensen zien dromen als willekeurige hersenactiviteit die geen betekenis heeft. Voor andere mensen zijn dromen extreem persoonlijk. Ze worden gezien als privé, ongefilterd, vaak emotioneel geladen. Wat gebeurt er als je daar met technologie tussenkomt? Of als je letterlijk kunt meekijken in iemands droom? In mijn colleges bespraken we de Black Mirror-aflevering Crocodile, waarin herinneringen – en dus ook droombeelden – als bewijs worden gebruikt. Super intrigerend, maar ook best eng. Wat als jouw droom niet meer alleen van jou is? Wat als een werkgever of bedrijf mee kan kijken? Of zelfs bepalen wat je droomt?
Daar komt bij dat er waarschijnlijk een hoop commerciële partijen geinteresseerd zullen zijn. Start-ups die lucide dromen verkopen als ‘bewuste me-time’ of tools die beloven je slaap productief te maken. Dat klinkt aantrekkelijk, maar roept fundamentele vragen op: wie heeft de controle? En wie profiteert ervan?
Voor mij is het belangrijk om nuchter naar dit soort ontwikkelingen te blijven kijken. Het veld waarin ik werk is al mysterieus genoeg. Juist daarom moeten we voorzichtig, transparant en kritisch blijven. We willen de droomwereld niet koloniseren, maar begrijpen. En dat vraagt om geduld, zorgvuldigheid en ethisch bewustzijn.”
Meer lezen?
Wat zijn lucide dromen en wat gebeurt er in je hersenen? Emma legt het hier uit. En in dit artikel vertelt ze alles over haar onderzoek naar dit bijzondere fenomeen.
Geschreven door Susanne de Joode, medisch journalist, in opdracht van de NSWO.
Referenties:
Appel, D. K. (n.d.). Advanced Communication from Lucid Dreams to the Waking World. Appel, K. (2023). Advanced Communication from Lucid Dreams to the Waking World [unpublished white paper]. Institute of Sleep and Dream Technologies, Hamburg, Germany.
Baird, B., Castelnovo, A., Gosseries, O., & Tononi, G. (2018). Frequent lucid dreaming associated with increased functional connectivity between frontopolar cortex and temporoparietal association areas. Scientific Reports, 8(1), 17798. https://doi.org/10.1038/s41598-018-36190-w
Bonamino, C., & Peters, E. (2025). Lucid Dream Control: Mechanisms, Challenges, and Future Directions. OSF. https://doi.org/10.31219/osf.io/mte5x_v1
Dresler, M., Wehrle, R., Spoormaker, V. I., Koch, S. P., Holsboer, F., Steiger, A., Obrig, H., Sämann, P. G., & Czisch, M. (2012). Neural correlates of dream lucidity obtained from contrasting lucid versus non-lucid REM sleep: A combined EEG/fMRI case study. Sleep, 35(7), 1017–1020. PubMed. https://doi.org/10.5665/sleep.1974
Erlacher, D., & Schredl, M. (6 C.E.). Cardiovascular Responses to Dreamed Physical Exercise During REM Lucid Dreaming. Dreaming, 18, 112–121. https://doi.org/10.1037/1053-0797.18.2.112
Erlacher, D., Stumbrys, T., & Schredl, M. (2012). Frequency of lucid dreams and lucid dream practice in German athletes. Imagination, Cognition and Personality, 31(3), 237–246.
Esfahani, M. J., Salvesen, L. A. C., Picard-Deland, C., Matzek, T., Demsar, E., Buijtene, T. van, Libucha, V., Pedreschi, B., Bernardi, G., Zerr, P., Adelhöfer, N., Schoch, S., Carr, M., & Dresler, M. (2024). Highly effective verified lucid dream induction using combined cognitive-sensory training and wearable EEG: A multi-centre study (p. 2024.06.21.600133). bioRxiv. https://doi.org/10.1101/2024.06.21.600133
Gott, J., Bovy, L., Peters, E., Tzioridou, S., Meo, S., Demirel, Ç., Esfahani, M. J., Oliveira, P. R., Houweling, T., Orticoni, A., Rademaker, A., Booltink, D., Varatheeswaran, R., van Hooijdonk, C., Chaabou, M., Mangiaruga, A., van den Berge, E., Weber, F. D., Ritter, S., & Dresler, M. (2020). Virtual reality training of lucid dreaming. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 376(1817), 20190697. https://doi.org/10.1098/rstb.2019.0697
Hobson, J. A., & McCarley, R. W. (1977). The brain as a dream state generator: An activation-synthesis hypothesis of the dream process. The American Journal of Psychiatry, 134(12), 1335–1348. https://doi.org/10.1176/ajp.134.12.1335
Horikawa, T., Tamaki, M., Miyawaki, Y., & Kamitani, Y. (2013). Neural Decoding of Visual Imagery During Sleep. Science, 340(6132), 639–642. https://doi.org/10.1126/science.1234330 Hu, M. T. (2020). REM sleep behavior disorder (RBD). Neurobiology of Disease, 143, 104996. https://doi.org/10.1016/j.nbd.2020.104996
Konkoly, K., Appel, K., Chabani, E., Mironov, A., Gott, J., Mallett, R., & Caughran, B. (2020). Real-Time Dialogue between Experimenters and Dreamers During REM Sleep. Current Biology, 51. LaBerge, S., & Ornstein, S. (1985). Lucid dreaming. JP Tarcher Los Angeles. Mallett, R., Carr, M., Freegard, M., Konkoly, K., Bradshaw, C., & Schredl, M. (2021). Exploring the range of reported dream lucidity. Philosophy and the Mind Sciences, 2, 1–23. https://doi.org/10.33735/phimisci.2021.63
Ouchene, R., El Habchi, N., Demina, A., Petit, B., & Trojak, B. (2023). The effectiveness of lucid dreaming therapy in patients with nightmares: A systematic review. L’Encéphale, 49(5), 525–531. https://doi.org/10.1016/j.encep.2023.01.008
Peters, E., Fischer, K., & Erlacher, D. (2025). Juggling the Limits of Lucidity: Searching for Cognitive Constraints in Dream Motor Practice (p. 2025.02.12.637898). bioRxiv. https://doi.org/10.1101/2025.02.12.637898
Peters, E., Golembiewski, S., Erlacher, D., & Dresler, M. (2023). Extending mental practice to sleep: Enhancing motor skills through lucid dreaming. Medical Hypotheses, 174, 111066. https://doi.org/10.1016/j.mehy.2023.111066
Peters, E., Kummer, L., & Erlacher, D. (2024). Two-way communication in lucid dreaming using Electrical Muscle Stimulation (EMS). International Journal of Dream Research, 17(2), Article 2. https://doi.org/10.11588/ijodr.2024.2.106414
Peters, E., Poehlmann, J., Wang, X., Dresler, M., & Erlacher, D. (2024). A Comparative Study of Muscular, Vestibular, and Haptic Stimulation on Dream Incorporation. bioRxiv. https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2024.12.05.626974v1
Picard-Deland, C., Nielsen, T., & Carr, M. (2021). Dreaming of the sleep lab. PLOS ONE, 16(10), e0257738. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0257738
Raduga, M., Shashkov, A., & Vanin, A. (2023). Unmuting lucid dreams: Speech decoding and vocalization in real time. Psychology of Consciousness: Theory, Research, and Practice, No Pagination Specified-No Pagination Specified. https://doi.org/10.1037/cns0000353
Raduga, M., Shashkov, A., & Vanin, A. (2024). Two-way control of a virtual avatar from lucid dreams. International Journal of Dream Research, 38–54. https://doi.org/10.11588/ijodr.2024.1.100322
Schredl, M., & Erlacher, D. (2011). Frequency of lucid dreaming in a representative German sample. Percept Mot Skills, 112(1), 104–108. https://doi.org/10.2466/09.Pms.112.1.104-108
Tan, S., & Fan, J. (2022). A systematic review of new empirical data on lucid dream induction techniques. Journal of Sleep Research, e13786. https://doi.org/10.1111/jsr.13786
Tzioridou, S., Campillo-Ferrer, T., Cañas-Martín, J., Schlüter, L., Torres-Platas, S., Gott, J., Soffer-Dudek, N., Stumbrys, T., & Dresler, M. (2025). The Clinical Neuroscience of Lucid Dreaming. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 169. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2025.106011
26 juni 2025
